Skóra to twój najbardziej rozległy organ. Pełni ona przede wszystkim funkcję ochronną, zabezpieczając wnętrze twojego organizmu przed szkodliwymi czynnikami z zewnątrz. Ale jest również swoistym „ekranem” tego, co się w tym wnętrzu dzieje. Dlatego żadnych zmian na skórze, w tym przebarwień, nie wolno bagatelizować. Bo choć najczęściej dotyczą one procesów zachodzących w samej skórze, to mogą być też objawem poważniejszych chorób lub ostrzeżeniem, że jakieś twoje działania nie służą organizmowi. Przyczyny przebarwień skóry są różne. Może zbyt nonszalancko korzystasz ze słońca czy solarium, może powinnaś zmienić leki albo zbadać wątrobę, a może po prostu masz genetyczne skłonności do przebarwień i powinnaś ostrożniej postępować ze swoją skórą.

Za barwę naszej skóry odpowiedzialna jest grupa pigmentów zwanych ogólnie melaniną lub melaninami. Są to wielkocząsteczkowe barwniki, które funkcjonują nie tylko w świecie ludzi, ale także roślin i zwierząt, a nawet mikroorganizmów. Pigmenty te zlokalizowane są w melanocytach – komórkach występujących w naskórku, skórze właściwej, włosach oraz naczyniówce oka (dzięki nim światło wpada do wnętrza oka tylko poprzez źrenicę). Melaniny odpowiadają za najbardziej charakterystyczne cechy wyglądu. U ludzi za odcień skóry, kolor włosów i oczu, a u zwierząt na przykład za kolor sierści czy piór. W produkcji melaniny bierze udział enzym o nazwie tyrozyna, który z kolei działa pod wpływem promieniowania UV.

Melanina ma zdolność do pochłaniania i rozpraszania promieni ultrafioletowych, które wchodzą w skład promieniowania słonecznego. Dlatego ma za zadanie chronić przed ich szkodliwym działaniem głębsze warstwy skóry. Pigmenty z grupy melaniny działają podobnie do przeciwutleniaczy – redukują nadmierną aktywność wolnych rodników, opóźniając procesy starzenia. Dlatego też chętnie sięga po nie przemysł kosmetyczny. Melaninę przemysłową pozyskuje się zwykle z wełny czarnych owiec lub gruczołów kałamarnic, niekiedy także z roślin. Jest ona bazą wielu kosmetyków odmładzających, a także podstawowym składnikiem samoopalaczy.

Produkcja melaniny w skórze jest silnie związana z działaniem na nią promieni UV. I choć do pewnego stopnia melanina jest w stanie chronić cię przed ich szkodliwym działaniem, na przykład zamieniając pochłoniętą energię na mniej toksyczną energię termiczną, to z opalaniem łatwo przeholować. Kiedy więc odczuwasz pieczenie podczas opalania, to sygnał ostrzegawczy od melaniny, że twoja skóra ma już dość. Opalenizna to też dzieło melaniny, której ilość zwiększa się pod wpływem promieni UV. Do pewnego stopnia jest to naturalne i bezpieczne, bo przejściowe zjawisko. Kiedy jednak wytwarzanie melaniny zostaje zaburzone, dochodzi do nieestetycznych przebarwień na skórze.

Podstawowe przyczyny przebarwień skóry

Przebarwienia skóry to inaczej mówiąc tzw. hiperpigmentacja czyli nienaturalna kumulacja melaniny w danym obszarze skóry. Najczęściej dochodzi do niej, kiedy przeholujemy z opalaniem, ale mogą być też inne przyczyny przebarwień skóry. Poniżej najważniejsze z nich. Jeżeli masz problem z przebarwieniami, zacznij od sprawdzenia czy na twoją skórę nie działa któryś z poniższych czynników.

• Nadmierna ekspozycja skóry na promieniowanie UV. Pamiętaj, że przebarwienia może powodować nie tylko słońce, ale także opalanie w solarium. Dlatego opalając się zachowaj umiar i bezwzględnie stosuj kremy z filtrem.
• Genetyczna skłonność do przebarwień. Najbardziej narażone są osoby piegowate o jasnej karnacji (fototyp skóry 1). Jeżeli należysz do tego grona, pamiętaj, że twoja skóra nigdy nie wytworzy wystarczającej ilości melaniny, aby samodzielnie ochronić się przed słońcem.
• Substancje fotouczulające, które w połączeniu ze słońcem mogą powodować hiperpigmentację. Są one obecne w niektórych ziołach, lekach, perfumach czy kosmetykach. Więcej na ich temat przeczytasz w dziale Zapobieganie przebarwieniom.
• Wahania poziomu hormonów, zarówno te naturalne (ciąża, menopauza) jak i pochodzące z zewnątrz (antykoncepcja hormonalna, hormonalna terapia zastępcza, leczenie hormonalne).

• Stany zapalne, na przykład po przebytym trądziku lub infekcjach skórnych.
• Ekspozycja na słońce po inwazyjnych zabiegach kosmetycznych lub dermatologicznych. Koniecznie unikaj słońca lub stosuj maksymalne filtry po mikrodermabrazji, peelingach chemicznych, zabiegach laserowych czy jakichkolwiek innych mocno ingerujących w skórę.
• Procesy zachodzące w skórze z wiekiem. Przebarwienia to niestety jeden z objawów działania na nasz organizm upływającego czasu.
• Niektóre choroby. Przebarwienia mogą być manifestacją takich chorób jak niedoczynność nadnerczy, nadczynność tarczycy, stany zapalne przydatków, niedomaganie wątroby, alergie, grzybice czy choroby skórne: liszaj płaski, łuszczyca, atopowe zapalenie skóry.
• Niedobory składników odżywczych, na przykład witaminy D, niektórych jonów lub białek.
• Uszkodzenia skóry, mechaniczne lub w wyniku oparzeń.